Stefan Chwin „Panna Ferbelin”

Stefan Chwin, Panna Ferbelin, Tytuł, Gdańsk 2011, 318 s.

Jest koniec XIX wieku w Gdańsku. Głównymi bohaterami opowieści są: prokurator Hammels, jego syn Helmut, panna Ferbelin i jej ojciec oraz Kurt Niemand, przybysz, o którym mieszkańcy Gdańska mówią „Nauczyciel z Neustadt”.
Niespodziewane zbiegi okoliczności powodują, iż losy ludzi splatają się w sposób zaskakujący, a fabuła tej powieści - uwodzicielskiej i niepokojącej - stwarza nastrój, w którym czytelnik ma wrażenie, że jest uczestnikiem toczących się zdarzeń...

Nie przepadam za Gdańskiem. Tak jakoś się ułożyło; jedni nie przepadają za Warszawą, inni za Krakowem. Mnie nie podoba się Gdańsk.

O Stefanie Chwinie słyszałam wiele, przeważnie same komplementy. A potem Jagoda zaczęła mnie namawiać, bo jest wierną czytelniczką Chwina i polecała szczególnie „Pannę Ferbelin”. W końcu, latem ubiegłego roku tak się złożyło, że książkę wypożyczyłam. I przeczytałam. I mam zagwozdkę. Bo język Stefana Chwina jest piękny. Stylowi nic nie można zarzucić, czyta się jak najlepszą literaturę na światowym poziomie. Z drugiej jednak strony legendy i mistycyzm gdański w ogóle mi nie podeszły. „Nauczyciel z Neustad” jest wręcz nachalnym odwzorowaniem Jeszui, z przestylizowanymi uczniami i naukami. I z panną Ferbelin jako uczennicą i powiernicą. Te postacie nijak do mnie nie przemówiły. Kolejna kalka literacka, bez której mogłabym się obejść. Podobnie rzecz się miała z zamieszkami i strajkami. Reinterpretacja historii i tylko wcześniejszego wcielenia Wałęsy brakowało do kompletu.

I zniosłabym te odniesienia, bo nie Chwin pierwszy sięgnął po postać mesjasza, i nie on pierwszy żonglował historią. Ale zmierziło mnie coś jeszcze. Niby drobnostka, ale tak często słyszana przeze mnie i w telewizji, i na ulicy, że normalnie oczy mi czerwoną mgłą wściekłości zachodzą, gdy to słyszę. „Proszę panią” pojawia się u Chwina kilkakrotnie. Za pierwszym razem uznałam to za mało udaną stylizację, ale potem było jeszcze raz i jeszcze. Tego się po panu Chwinie nie spodziewałam, a i forma „Proszę pani” była na początku wieku o wiele częściej używana, bo się osób z rodziny nie „tykało”, podobnie i obcych. „Proszę mamy, proszę babci, proszę pani sąsiadki...” się mówiło.

A z recenzji zrobił się wtręt gramatyczny. Nic jednak nie zmieni faktu, że drobnostki potrafią przesłonić rzeczy istotne. Ja tak mam. A „Panna Ferbelin”? Jest to na pewno lektura ponad przeciętna, widać talent pisarza i jego miłość do Gdańska. Pewnie sięgnę po inne jego książki. Kiedyś... Jak wpadnie mi jakaś w ręce. Bo chociaż chwilami wtórny, Chwin mi się spodobał i dlatego tak przeżywam, że „Panna...” mnie zawiodła, nie zaspokoiła mojego pragnienia na doskonałą polską literaturę, której zbyt wiele nie mamy.

Moja ocena: 4

* * *

Chwin Stefan; Panna Ferbelin;
Każda, nawet najłagodniejsza władza ma w kieszeni śmierć jak składany nóż, który może wyjąć w każdej chwili.

Chwin Stefan; Panna Ferbelin;
Przyszło jej do głowy, że większość ludzi w chwili śmierci nie pamięta niczego ze swojego życia, więc właściwie umieramy tak, jakbyśmy w ogóle nie żyli.